به گزارش ایرنا، هنگامی که نام چاقوسازی زنجان مطرح می‌شود، قدمت تاریخی آن در ذهن‌ها تداعی می‌گردد، زیرا بسیاری از مردم زنجان با این هنر اصیل و منحصر به فرد آشنا هستند و این هنر از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و هنرمندانی که در کوچه‌پس‌کوچه‌های این شهر زندگی می‌کنند، برای حفظ آن تلاش می‌کنند.
از دیرباز تا به امروز، نام زنجان برای هر شنونده‌ای یادآور چاقوهای باکیفیت و مرغوب است که توسط هنرمندان و صنعتگران چاقوساز زنجانی ساخته می‌شوند.
تعیین تاریخ دقیق و قطعی آغاز این صنعت در استان زنجان امکان‌پذیر نیست، اما براساس اسناد تاریخی، قدمت چاقوی زنجان به دوران مردان نمکی بازمی‌گردد، چرا که چاقو یکی از اشیاء یافت شده در کنار این گنجینه تاریخی است.
این چاقو به عنوان نخستین و قدیمی‌ترین سند معتبر درباره صنعت چاقوسازی زنجان شناخته می‌شود و از آن زمان چاقوهای زنجان با ویژگی‌هایی چون ظرافت، تناسب، آبکاری تیغه، قدرت برش و حضور استادکاران ماهر از شهرت فراوانی برخوردار بوده‌اند.
مطالعات نشان می‌دهد که در دوره صفویه استادانی مانند عبدالغفار سکاک نقش مهمی در شکوفایی صنعت چاقوسازی زنجان داشته‌اند و معروف‌ترین چاقوها در دوره قاجار، چاقوهای کِرِند و یا چاقوهای ساخت حسن استاد زنجانی بوده‌اند.
یکی دیگر از مدارک معتبر، مکاتبات و یک صورتجلسه چاقوسازان در تاریخ ۱۳۲۳ شمسی است که در این سند، اسامی و امضای ۳۱ نفر از چاقوسازان زنجانی ثبت شده است.
پس از سال‌ها فراز و نشیب، صنعت چاقوسازی این استان به مسیر خود ادامه می‌دهد، هرچند استادکارانی با اثرات فاخر، نام خود را جاودانه کرده‌اند و برخی دیگر با دستان توانمند خود در حفظ این هنر اصیل برای نسل‌های آینده کوشا هستند.
با این حال استادکاران این هنر اصیل در زنجان بر این عقیده‌اند که وضعیت فروش و تولید این محصول چندان مساعد نیست، زیرا تورم، گرانی، دشواری تامین مواد اولیه و کمبود حمایت‌های لازم بر کیفیت و فروش این هنر تأثیر منفی گذاشته است.
قاچاق محصولات تقلبی با مهر زنجان، چالش چاقوهای زنجان
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان زنجان با اشاره به اینکه صنعت چاقوسازی در زنجان برای حدود ۱۰ هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده است، اظهار داشت: این صنعت در کارگاه‌های کوچک و بزرگ، خانوادگی و نسل‌به‌نسل ادامه داشته و به حفظ مهارت‌ها و هنرهای سنتی چاقوسازی کمک می‌کند.
مهدی باقری اضافه کرد: همچنین این صنعت در روستاهای استان نقش مهمی در کاهش مهاجرت به شهرهای بزرگ و تقویت اقتصاد روستاها ایفا کرده است.
وی با بیان اینکه چاقوهای زنجان به دلیل کیفیت بالا، طراحی خاص، استحکام و ظرافت، نه تنها در بازار داخلی بلکه در بازارهای بین‌المللی نیز مشتریان فراوانی دارد، افزود: این صنعت به عنوان یکی از منابع درآمدی مهم استان زنجان شناخته می‌شود.
باقری تصریح کرد: تولید و فروش چاقو به کشورهای دیگر باعث افزایش درآمدهای غیرنفتی استان شده و جایگاه زنجان را در بازار جهانی صنایع دستی تقویت کرده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان زنجان خاطرنشان کرد: چاقوسازی یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری صنعتی در زنجان محسوب می‌شود و گردشگران داخلی و خارجی با بازدید از کارگاه‌های تولید چاقو با فرآیند ساخت این هنر آشنا می‌شوند که این موضوع به توسعه گردشگری صنایع دستی و افزایش درآمدهای محلی کمک می‌کند.
وی افزود: صنعت چاقوسازی باعث رونق کسب‌وکارهای مرتبط مانند فروشگاه‌های لوازم چاقو، عرضه مواد اولیه و خدمات پس از فروش شده و این موضوع به افزایش اشتغال و توسعه اقتصادی محلی یاری می‌رساند.
باقری با بیان اینکه چاقوهای زنجان شامل انواع مختلفی از قبیل چاقوهای ضامن‌دار، میوه‌خوری، باغبانی، قصابی، آشپزخانه و حتی شمشیرهای تزئینی هستند که با مواد اولیه مرغوب و هنر دست استادکاران ساخته می‌شوند، گفت: این تنوع و کیفیت بالا موجب شده چاقوهای زنجان به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی در جهان شناخته شوند.
صنعت چاقوسازی زنجان یکی از صنایع دستی مهم و تأثیرگذار در اقتصاد استان و کشور است که با ایجاد اشتغال گسترده، توسعه صادرات، رونق گردشگری و تقویت اقتصاد محلی نقش کلیدی ایفا می‌کند و به عنوان یک برند معتبر صنایع دستی ایران در جهان شناخته می‌شود.باقری یادآور شد: صنعت چاقوسازی زنجان نقش کلیدی در اقتصاد استان و کشور دارد و به عنوان یکی از برندهای مهم صنایع دستی ایران در دنیا مطرح است.
وی چالش‌های فعلی این صنعت را قاچاق محصولات تقلبی با مهر زنجان عنوان کرد و بیان داشت: نیاز به نوآوری در فرآیندها برای رقابت در بازارهای بین‌المللی بیش از همیشه احساس می‌شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان زنجان افزود: این صنعت با حفظ میراث چند صدساله و تطبیق با نیازهای مدرن، نقش کلیدی در توسعه پایدار محلی و معرفی هنر ایرانی ایفا می‌کند.
اجاره بها، معضل اصلی هنرمندان چاق‌ساز
رئیس اتحادیه چاقوسازان استان زنجان نیز با اشاره به سابقه دو هزار و ۵۰۰ ساله این هنر که یکی از قدیمی‌ترین صنایع فلزی استان و کشور است، گفت: این هنر اصیل و بی‌مانند وابسته به این استان است.
محمد رسول زکی عمده‌ترین مشکل چاقوسازان استان را نداشتن کارگاه عنوان کرد و افزود: بسیاری از صنعتگران این هنر در کارگاه‌های اجاره‌ای فعالیت می‌کنند و افزایش سالانه اجاره‌بها مشکلات زیادی ایجاد می‌کند که فعالیت هنرمندان را محدود می‌سازد.
وی با بیان اینکه اقداماتی در این زمینه با متولیان شرکت شهرک‌های صنعتی انجام شده، افزود: قول‌هایی برای تأمین کارگاه داده شده اما روند دولتی این موضوع بیش از دو سال زمان می‌برد.
زکی یکی دیگر از مشکلات چاقوسازان را عدم تأمین مواد اولیه استاندارد دانست و گفت: برای ارتقای کیفیت تولید و افزایش رقابت با چاقوهای چینی، باید مواد اولیه مرغوب فراهم شود که در صورت تحقق این امر، تولید داخلی ارتقا می‌یابد.
رئیس اتحادیه چاقوسازان استان زنجان خاطرنشان کرد: حل این مشکل نیازمند توجه مسئولان استانی و کشوری است و تفاوت چاقوهای زنجان با سایر استان‌ها در ظرافت، استحکام و کیفیت آن است.
با وجود کیفیت و ظرافت بالای چاقوهای زنجان، کمبود مواد اولیه مشکلات زیادی به وجود آورده است.وی ابراز امیدواری کرد که با حمایت دولت این مسئله حل شود تا چاقوسازان با آرامش بیشتری به فعالیت خود ادامه دهند.
زکی افزود: با حمایت مسئولان استانی، صنعت چاقوسازی استان می‌تواند جایگاه خود را بیش از پیش تثبیت کند.
رئیس اتحادیه چاقوسازان استان زنجان به مشکل انگ و برچسب تولیدات استان به عنوان “سلاح سرد” نیز اشاره کرد و گفت: این موضوع چالش‌هایی برای ارسال محصولات ایجاد کرده و گاهی منع تولید و ارسال را به دنبال دارد.
وی اظهار داشت: مشکلات ارسال چاقو در بازار داخلی، در صادرات نیز تأثیرگذار است و چاقوهای زنجان به صورت چمدانی و زیر بار به کشورهای دیگر فرستاده می‌شوند.
زکی با بیان اینکه قمه و قداره از تولیدات پرسود این صنعت است، تأکید کرد: در صورت تسهیل صادرات این محصولات، می‌توان به سودآوری بیشتر امیدوار بود.
کمبود حمایت از هنرمندان چاقوساز زنجانی
یک هنرمند چاقوساز زنجانی که از سال ۷۴ در این حوزه فعالیت دارد، به مشکلات و چالش‌های این هنر اشاره کرد و گفت: از سال ۹۶ یک کارگاه تولیدی تلفیقی از چاقوهای صنعتی و سنتی راه‌اندازی کرده‌ام و با مشکلات متعددی مواجه بوده‌ام.
علی احمدی افزود: هم‌اکنون ۵۰ نفر به صورت مستقیم در این کارگاه مشغول به کار هستند اما مشکل کمبود نقدینگی همچنان وجود دارد.
احمدی با تأکید بر اینکه صنعت و تولیدات چاقوسازی زنجان در کشور شناخته شده است، اظهار داشت: متأسفانه خرید چاقو در اولویت خرید خانواده‌های ایرانی و زنجانی نیست و کمتر خانواده‌ای به خرید چاقوهای اصلی گرایش دارد. یکی از مشکلات اصلی چاقوی زنجان، واردات بی‌رویه به ویژه چاقوهای چینی است و اغلب زنان خانه‌دار این نوع چاقوها را خریداری می‌کنند در حالی که چاقوی زنجان از ظرافت و کیفیت بالایی برخوردار است.
وی افزود: واردات بی‌رویه بخصوص از چاقوهای چینی، یکی از چالش‌های بزرگ چاقوی زنجان است و اغلب زنان خانه‌دار این نوع چاقوها را ترجیح می‌دهند در حالی که چاقوی زنجان کیفیت و ظرافت بسیار بالاتری دارد.
این هنرمند چاقوساز زنجانی یکی دیگر از مشکلات را مسئله بیمه عنوان کرد و گفت: متأسفانه امسال ۵۰ درصد از کمک دولتی بیمه فعالان این صنعت حذف شده که نگرانی‌هایی برای فعالان این حوزه به وجود آورده است.
وی با بیان اینکه سال جاری به دستور مقام معظم رهبری به نام سرمایه‌گذاری برای تولید نامگذاری شده اما حمایت کافی از تولیدکنندگان صورت نمی‌گیرد، افزود: دولت بارها بر اشتغال و ایجاد فرصت‌های شغلی تأکید دارد اما حذف کمک‌های دولتی دغدغه فعالان صنعت چاقوسازی را افزایش داده است.
احمدی با اشاره به اینکه تأمین مواد اولیه مورد نیاز از دیگر چالش‌های چاقوسازان است، خاطرنشان کرد: متأسفانه تسهیلاتی به فعالان این عرصه ارائه نشده و این مسأله بر مشکلات کنونی این صنعت افزوده است.
وی تأکید کرد که مشکلات و مسائل چاقوسازان چندین بار به مسئولان اعلام شده اما گوش شنوایی برای این درخواست‌ها وجود ندارد و گفت: چاقو هنر اصلی این دیار از خاک کهن ایران است که برای حفظ و پویایی آن باید تلاش بیشتری کرد و در غیر این صورت در معرض خطر نابودی قرار می‌گیرد.
منبع: https://www.irna.ir/news/85841548/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-%DA%86%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%AF-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C